Het klimaat verandert in het (ISO) landschap

Per 23 februari 2024 is klimaatverandering een verplicht aandachtspunt geworden in maar liefst 31 ISO-managementsysteemnormen. Dit betekent dat klimaatverandering een vast onderdeel is geworden van de contextanalyse. Ook in ISO-normen die niet over klimaat gaan, zoals de ISO 27001. Dit roept vanzelfsprekend vragen op bij organisaties: wat is de impact op de huidige certificering? Welke acties moet ik nu ondernemen? En heeft dit invloed op toekomstige certificeringen?

Het is belangrijk om meteen te verduidelijken dat het hier gaat om een amendement en dus niet om een herziene versie van de normen. Het amendement over klimaatverandering is direct van toepassing op alle managementsystemen die niet in herziening zijn of recentelijk een herziening hebben gestart. Bij langlopende herzieningen wordt de wijziging in de nieuwe versie van de norm opgenomen. De aanpassing wordt meegenomen en getoetst in de huidige auditcyclus.

In dit blog neemt QHSE en Information Security Management Consultant Hannah je mee in deze wijziging en de impact voor jouw organisatie.

Waarom klimaat en niet een ander onderwerp?

In 2015 zijn de Verenigde Naties bijeen om de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) op te stellen. Deze doelen richten zich op de belangrijkste mondiale problemen en dienen als leidraad voor de ontwikkeling van een duurzame en inclusieve wereld. ISO legde in 2021 commitment af om bij te dragen aan klimaatadaptie en -mitigatie via haar internationale managementsysteemnormen.

Waarom is er specifiek voor klimaatverandering gekozen? Het antwoord is simpel: klimaat heeft invloed op alles, van biodiversiteit en de opwarming van steden tot het welzijn en de basisbehoeften van mensen. ISO heeft verklaard dat zij hun normen gaan inzetten om een positieve bijdrage te leveren aan het bestrijden van klimaatverandering.

De nieuwe eis heeft tot doel organisaties te helpen vast te stellen of klimaatverandering een relevante kwestie is en of belanghebbenden eisen stellen met betrekking tot klimaatverandering. Als klimaatverandering wordt erkend als een relevante kwestie, dan moet in het managementsysteem rekening gehouden worden met klimaatverandering

Wat is de insteek van ISO?

Zoals ISO het zelf stelt “ISO standards play a pivotal role in accelerating climate action through sustainable practices.” (ISO, z.d.). In het webinar over klimaatverandering in de HKZ-normen legt Dick Hortensius (2024) uit dat deze kleine aanpassing een grote impact kan maken, doordat  een klein zaadje wordt geplant in het begin van het opzetten van een managementsysteem. Door dit proces uit te breiden kan dit uitgroeien tot een prestatie op het gebied van klimaat, wat kan resulteren in het behalen van klimaatdoelen voor zowel de stakeholders of de eigen organisatie.

De managementsystemen bieden handvatten voor organisaties om de context en omgeving in kaart te brengen en de kennis daarvan om te zetten naar acties die bijdragen aan het behalen van bedrijfsdoelstellingen en tegelijkertijd de impact op het klimaat verminderen.

De blauw gemarkeerde teksten zijn toegevoegd aan de eisen uit de norm;

4.1 Inzicht in de organisatie en haar context
De organisatie moet externe en interne belangrijke punten (issues) vaststellen die relevant zijn voor haar doelstelling en die haar vermogen beïnvloeden om het (de) beoogde resulta(a)t(en).
De organisatie moet vaststellen of klimaatverandering een relevant belangrijk punt (issue) is.

4.2 Inzicht in de behoeften en verwachtingen van belanghebbenden
De organisatie moet vaststellen:

• welke belanghebbenden relevant zijn voor het ISO X managementsysteem;
• welke eisen van deze belanghebbenden relevant zijn;
• welke van deze eisen zullen worden geadresseerd in het ISO X managementsysteem.

OPMERKING Relevante belanghebbenden kunnen eisen hebben met betrekking tot klimaatverandering

Adaptie en mitigatie

Organisaties die een managementsysteem toepassen, moeten nagaan of klimaatverandering een ‘issue’ is dat impact heeft op de doelstellingen van hun managementsysteem én of zij daarop actie moeten ondernemen. Het amendement kent twee belangrijke richtingen:

• Mitigatie; Het nemen van maatregelen om klimaatverandering en de effecten daarvan te beperken. Het voorkomen van een situatie die je niet kan beheersen.
• Adaptatie; Het proces van aanpassing aan het actuele of verwachte klimaat en de effecten daarvan. Het beheersen van een situatie die je niet kunt voorkomen.

Dit betekent dat het integreren van klimaatverandering in het (huidige) managementsysteem twee kanten op gaat. Wat is het effect van klimaatverandering op jouw organisatie én welk effect heeft jouw organisatie op klimaatverandering? Door deze twee vragen in het achterhoofd te houden kan in de contextanalyse het volledige beeld worden geschetst. Deze input kan vervolgens worden meegenomen in de risicoanalyse.

Tip! Ben je als organisatie al bezig met CSRD of andere normen die betrekking hebben op klimaat? Kijk hoe je deze kan integreren in het huidige managementsysteem van je organisatie.

Hoe wordt het ge-audit?

De wijziging stelt dat de invulling van het onderdeel klimaatverandering aantoonbaar moet zijn. Hoe dit precies wordt ingevuld, hangt af van de organisatie en waar zij dit aspect van klimaatverandering toepast. Wanneer uit de contextanalyse blijkt dat er risico’s, doelstellingen of KPI’s zijn gerelateerd aan klimaatverandering, moeten deze tijdens de audit zichtbaar zijn. Een organisatie kan bijvoorbeeld als klimaatdoelstelling stellen dat zij x% meer groene energiebronnen wil gebruiken of x% minder afval wil genereren. Heeft deze nieuwe klimaatdoelstelling invloed op de missie en/of visie van de organisatie, dan moeten medewerkers deze tijdens de audit kunnen benoemen en aantonen.

De invulling van deze eis is flexibel, zodat organisaties die klimaatverandering minder centraal stellen, ruimte hebben om dit op hun eigen manier toe te passen. Er zal geen speciale audit zijn die enkel focust op klimaatverandering. Dit thema wordt geïntegreerd in de reguliere auditcyclus. Tijdens de externe audit wordt van de certificerende instellingen geacht dat zij dit actief zullen toetsen. Externe auditoren kijken ook naar niet alleen naar de eigen organisatie maar ook de eisen die belanghebbenden stellen aan klimaatverandering. De auditor checkt of jouw organisatie invulling geeft aan de eisen en verwachtingen van belanghebbenden.